Bạn đang muốn tìm một loại mật ong để sử dụng cho bản thân, gia đình hoặc mang đi biếu tặng nhưng không biết có bao nhiêu loại mật ong, giá của chúng như nào và nên mua loại nào phù hợp nhất. Hoặc đơn giản là muốn so sánh như “mật ong khoái và mật ong ruồi loại nào tốt” . Hãy dành 10 phút để đọc bài viết này, APABEE sẽ đưa đến cho bạn kiến thức tổng quan kèm dẫn chứng đầy đủ để chính bạn tự suy luận, đánh giá và so sánh các loại mật ong.
Mục lục
Các loại mật ong phổ biến trên thị trường
Ở Việt Nam hiện nay, có 4 loại mật ong đang được bán trên thị trường. Bao gồm: mật ong rừng, mật ong nuôi và mật ong đã qua xử lý công nghiệp, mật ong giả – nhái.
Mật ong rừng
Đây là loại mật ong tự nhiên được khai thác từ rừng nguyên sinh hoặc làm tổ ở bất cứ đâu hoặc là ong được nuôi 1 cách dân dã không cho ăn, không ứng dụng các “công nghệ hiện đại” như cầu quay chân tầng, máy tách nước, chỉ đơn giản là cắt sáp và vắt. Loại này số lượng mật ít, con ong lấy mật đa hoa hoặc một loại hoa tùy theo đó là tổ tự nhiên hay được nuôi một cách dân dã. Chất lượng mật tốt nhất nếu khai thác mật đúng độ tuổi. Giá bán trung bình cao nhất trong các loại mật ong. Giá từ 400 nghìn đến 1 triệu đồng/lít. Mật ong rừng có mùi thơm nồng và đặc trưng của mật ong.
3 loại mật ong rừng phổ biến hiện nay dựa trên con ong lấy mật, bao gồm:
Ong khoái – Ong gác kèo (Apis Dorsata)
Đây là loại mật ong rừng chủ yếu nhất được bán trên thị trường, khá phổ biến. Con ong làm tổ trên các cây to hoặc vách đá, tổ làm lộ thiên. Tổ chỉ bao gồm 1 sáp duy nhất, sáp khá mỏng nên khi khai thác là nát sáp ngay, khó giữ hình dạng tổ. Con ong khoái bằng đầu ngón tay út, thân dài, khá là dữ, đốt cực đau.
Xem thông tin chi tiết: Ong khoái hay ong mật khổng lồ (Apis dorsata)
Ong ruồi (Apis Florea)
Người bán loại mật ong ruồi thì thường bán nguyên tổ. Tổ có 1 sáp tròn tầm vài lạng đến 2kg. Con ong ruồi bé như con ruồi, đốt đau nhẹ, hơi ngứa, thường làm tổ ở các cây bụi nhỏ. Mật ong ruồi khá là ngon.
Ong ruồi chia làm 2 loại:
Ong ruồi đỏ (Apis florea)
Xem thông tin chi tiết: Ong ruồi đen (Apis andreniformis)
Ong nội địa (Apis cerana)
Đây là loại mật ong rừng chỉ có số lượng ở 1 số nơi. Số lượng không nhiều như ong khoái. Con ong mật to cỡ đầu đũa, thích làm tổ trong các hốc đá, lỗ đất, bọng cây rỗng, hốc kín, không làm tổ lộ thiên. Tổ ong gồm nhiều sáp mỏng. Loại này thường được người dân bắt về nuôi và nhân giống.
Xem thông tin chi tiết: Ong nội địa (Apis cerana)
Lưu ý: Loại này dân gian thường gọi là ong đá do nó làm tổ trong hốc đá. Nó khác với loại ong đá (Ong mật Hy Mã Lạp Sơn, Apis dorsata laboriosa). Nhiều người bán và người mua không biết, nhầm lẫn 2 loại này với nhau.
Mật ong nuôi nguyên bản
Đây là loại mật ong do con người làm tổ, chăm sóc. Đàn ong thường được người nuôi di chuyển theo mùa hoa.. Vì vậy, thường lấy được mật đơn hoa nhiều hơn. Tùy từng loại hoa mà ong hút sẽ có mùi vị, chất lượng cũng như màu sắc khác nhau.
Mật ong nuôi cũng được chia làm 2 loại dựa trên con ong được nuôi:
Ong ngoại – ong Châu Âu – ong Ý
Tên khoa học là Apis mellifera ligustica. Loài ong ngoại này có nguồn gốc từ nước ngoài. Con ong này khá to, vòi dài lấy được nhiều mật nên sản lượng lượng cực kỳ dồi dào. Mật ong ý thường nuôi để bán mật xuất khẩu 70%, chỉ 30% được tiêu thụ nội địa và phải chọn loại hoa cho mật hợp với nhu cầu tiêu thụ nội địa. Đây là loại mật phổ thông, chiếm đến 80 – 90% thị trường mật nuôi nội địa hiện nay. Giá bán lẻ dao động từ 130k đến 500k tùy theo loại hoa. Ví dụ mật ong hoa cà phê 150 nghìn, mật ong hoa cỏ kim 200 nghìn, mật ong hoa Bạc hà Hà Giang 400 – 500 nghìn, v.v…
Xem thông tin chi tiết: Ong mật phương Tây (Apis mellifera)
Ong nội địa – ong Châu Á
Tên khoa học là Apis Cerana. Nó chính là loài ong nội địa trong rừng (ghi ở trên) được người dân đi rừng, tình cờ gặp tổ, bắt về thuần dưỡng nuôi lấy mật. Hiện nay, áp dụng khoa học, người nuôi ít đi bẫy hơn mà tự phối chúa chia đàn nuôi dưỡng. Loại này số lượng đàn nhỏ, sản lượng mật thấp, ong khai thác mật đa hoa là chủ yếu. Chất lượng mật chỉ sau mật ong rừng (nếu người nuôi ong trung thực không cho ong ăn đường trong mùa khai thác mật). Giá bán chỉ sau mật ong rừng, cao hay thấp tùy vào vùng nuôi ong, dao động từ 200 nghìn đến một triệu đồng tùy theo loại hoa. Ví dụ ong ong hoa nhãn, mật ong hoa vải 300 nghìn, mật ong hoa Bạc Hà Hà Giang 700 nghìn đến 1 triệu đồng v.v…
Phân tích kỹ hơn một chút thì loại mật ong nuôi này chia làm 2 nhánh con:
- Nhánh 1: Ong đem về nuôi tự nhiên, con người chỉ làm tổ nhân tạo, không tác động gì thêm, khai thác bằng cách cắt sáp thì chất lượng tương đương mật ong rừng như đã nói bên trên.
- Nhánh 2: Ong đem về nuôi, có sự chăm sóc của con người và khai thác bằng cách quay mật thì chất lượng và hương vị thấp hơn.
- Lưu ý: Rất nhiều “gian thương” thường lập lờ câu chữ bán mật ong đa hoa “ong nuôi trong rừng” nhánh 2 với mật ong rừng tự nhiên. Nó vẫn rất tốt nhưng bạn sẽ bị hớ tiền.
Các loại mật ong nuôi phổ biến hiện nay ở Việt Nam
| Loại mật ong | Màu sắc | Mùi vị | Trạng thái |
| Mật ong đơn hoa | |||
| Mật ong hoa nhãn | Vàng nhạt | Rất đặc trưng hoa nhãn ngọt sắc | Lỏng – sánh, trong |
| Mật ong hoa vải | Vàng chanh | Rất đặc trưng hoa vải, ngọt nhẹ | Lỏng – sánh, trong |
| Mật ong hoa bạch đàn | Nâu đỏ | Đặc trưng như mùi nếp lên men, ngọt nhẹ | Lỏng – sánh, trong |
| Mật ong hoa táo | Từ vàng đến nâu sẫm | Đặc trưng hoa táo, ngọt nhẹ | Lỏng – sánh, trong |
| Mật ong hoa chôm chôm | Từ vàng nhạt đến vàng sẫm | Thơm gần giống hoa vải, ngọt khé | Lỏng – sánh, trong |
| Mật ong hoa bạc hà | Vàng chanh | Rất đặc trưng hoa bạc hà, khé | Lỏng – sánh, trong hoặc kết tinh dạng mỡ |
| Mật ong hoa cỏ lào | Vàng nhạt đến vàng sẫm | Thơm sắc, ngọt khé | Lỏng – sánh, trong hoặc kết tinh dạng xốp |
| Mật ong hoa tràm | Vàng đậm đến nâu đen | Đặc trưng của hoa tràm ngọt nhẹ | Lỏng – sánh, không trong |
| Mật ong hoa sú vẹt | Vàng sánh đến vàng chanh | ít thơm ngọt nhẹ | Lỏng – sánh, trong |
| Mật ong đa hoa | |||
| Mật ong vải, nhãn | Từ vàng sáng đến vàng nâu | Đặc trưng của cả hoa nhãn và hoa vải, ngọt nhẹ | Lỏng – sánh, trong |
| Mật ong café chôm chôm | Từ vàng sáng đến vàng sẫm | Đặc trưng của hoa café và chôm chôm ngọt sắc | |
| Mật ong hoa rừng | Từ vàng sáng đến sẫm nâu | Thơm hắc | Lỏng – sánh, trong |
Nguồn: TCVN 5267-1990
Lưu ý: Bất kỳ một loại ong nào cũng đều hút mật ở của tất cả các loại hoa chứ không tập trung vào chỉ một loại hoa, mật đơn hoa nên được hiểu là chúng hút nhiều mật từ hoa đó.
Mật ong nuôi đã qua xử lý công nghiệp
Loại mật ong này do các công ty thu mua mật ong Ý là chủ yếu, do sản lượng nhiều. Mang về gia công qua máy móc phối trộn, hạ thủy phần, phá kết tinh, lọc tinh v.v… mỗi nơi một công thức, tỷ lệ riêng.
Loại mật ong này đảm bảo được các quy chuẩn về mật ong trong nước và quốc tế, không lẫn tạp chất và bảo quản được khá lâu. Nhưng vì đã qua xử lý công nghiệp nên nhiều loại bị mất đi vị tự nhiên của mật ong. Không xác định được mùi từ các loại hoa cho mật và độ ngọt thường “gắt”. Về độ thơm ngon thì tùy người cảm nhận nhưng theo đánh giá khách quan của mình thì những đã dùng 2 loại trên rồi thì sẽ không thích loại này.
Giá mật ong nuôi đã qua xử lý công nghiệp dao động rất lớn, tùy theo hãng nên APABEE xin phép không đưa ra giá cụ thể. Nhưng thường giá sẽ cao hơn mật ong nuôi nguyên bản, nhiều loại đắt hơn cả mật ong rừng.
Mật ong giả – nhái
Gồm 3 loại:
- Loại thứ nhất là mật ong giả được nấu bằng các loại đường hoặc mạch nha, hoặc là hàn the, nói chung là mật giả mạo. Thời điểm hiện tại mật này không còn tồn tại nữa vì mật ong nuôi đã quá rẻ rồi. Làm giả không đủ lợi nhuận và rất khó cạnh tranh trong thời điểm này.
- Loại thứ hai là mật ong thật được pha tẩm chất tạo màu (ảnh), hóa chất để biến hóa thành một loại mật ong “cao cấp hơn” như mật ong hoa Bạc hà Hà Giang và mật ong hoa Anh túc để bán với giá cao.
Bạn có thể đọc thêm 2 bài dưới đây để hiểu hơn về nó: - Loại thứ ba: Mật ong nuôi nhái mật ong rừng. Hiện tại, ong nội và ong ruồi và một loại ít gặp nữa là ong dú (ong không có ngòi đốt) được thuần hóa. Họ trộn mật ong nuôi và rừng của cùng 1 loại ong vào thì không ai phát hiện ra được nếu không phải dân chuyên. Còn nếu bạn biết chắc chắn nguồn nhập thì vẫn mua được.
Lưu ý:
- Hai loại đầu, ngoại trừ nguyên liệu chính là mật ong, đường, mạch nha v.v… ra, chúng ta không biết được họ pha thêm chất gì để để tạo màu, nên tuyệt đối không nên sử dụng. Đừng tiếc rẻ mà hại thân.
- Loại thứ ba thì dùng vẫn rất tốt, bản thân mình đang sử dụng mật ong nuôi ong nội. Bạn sẽ bị hớ về giá nếu mua giá cao. Hoặc bạn sẽ bị mua không đúng mục đích mặc dù giá rẻ, bạn đang cần mật ong rừng nhưng họ mập mờ câu chữ bán mật ong nuôi.
- Diện tích rừng ngày càng thu hẹp, khai thác ngày càng khó khăn, phải đi sâu vào trong rừng.
- Tổ ong tự nhiên ngày càng ít do nhu cầu sử dụng cao
- NHƯNG… giá mật ong rừng lại rẻ bất ngờ.
- NGHỊCH LÝ!
- Hãy là người tiêu dùng thông thái!
Một số thắc mắc thường gặp khi chọn mật ong
Mật ong rừng có tốt hơn mật ong nuôi?
Hôm 22/3/2021, mình (đóng vai là người chưa có kiến thức gì về mật ong và đang đi tìm hiểu) đăng tải 1 bài viết về mật ong rừng và mật ong nuôi tại 1 nhóm (group) chuyên mua bán mật ong trên mạng xã hội facebook với nội dung thảo luận: “Mật ong rừng tốt hơn mật ong nuôi như nào?”
Bài viết đạt được 58 lượt thích, 196 lượt bình luận, 4 lượt chia sẻ nhưng tuyệt nhiên … không ai chỉ ra được mật ong rừng tốt hơn mật ong nuôi như thế nào bằng số liệu, giấy tờ cụ thể mà chỉ là kinh nghiệm người này nói cho người kia dựa theo 3 lý do:
- Các thầy thuốc Đông Y thường dùng mật ong rừng để chữa bệnh.
- Quan sát hành vi, thói quen của ong bằng kinh nghiệm cá nhân.
- Tính chất bắc cầu: Đồ rừng, tự nhiên bao giờ cũng tốt hơn đồ nuôi, công nghiệp. Gà rừng ngon hơn gà nhà nên mật ong rừng theo tất yếu cũng ngon hơn, chất lượng hơn mật ong nuôi.
Sau vài ngày, không còn ai bình luận nữa thì kết quả cuối cùng là: Mọi người đều công nhân mật ong rừng tốt hơn mật ong nuôi, còn tốt hơn bao nhiêu lần và có xứng đáng với giá tiền của nó không thì không rõ.
Mật ong rừng loại nào tốt: Ong khoái và ong ruồi hay ong nội?
Tương tự như trên, mình có đặt câu hỏi về “mật ong khoái và mật ong ruồi loại nào tốt” thì cũng không nhận được câu trả lời thích đáng. Ai bán mật nào thì bảo mật đó tốt hơn.
- So về giá thành sẽ sắp xếp như sau ong ruồi => ong khoái => ong nội.
- So về hàm lượng dinh dưỡng: Cũng như trên, không ai có bảng kiểm nghiệm của tất cả các loại ong rừng nên không so sánh được. Vì thế, 3 loại mật ong này xếp hạng ngang nhau
- Lưu ý: Nếu bạn mua mật ong rừng mình khuyên chỉ nên mua mật ong khoái (nếu không chắc chắn về nguồn lấy) vì loài này dữ. khó thuần hóa được nên hiện tại chỉ có mật ong rừng. Còn ong nội và ong ruồi đã được thuần hóa như mình đã giải thích bên trên, rất dễ dính phải mật ong nuôi.
Kết luận:
Trên đây là những chia sẻ dựa trên hiểu biết cá nhân của mình và tham khảo ở nhiều nguồn khác nhau, cũng như những chuyên gia người, người bán mật ong lâu năm. Hy vọng bạn sẽ lựa chọn được loại mật ong phù hợp với nhu cầu.
